Pierwsza wzmianka o miejscowości Mszana w tekstach źródłowych pochodzi z 1305 roku, zaś o istniejącym tam kościele z 1447 roku. W tym właśnie roku parafia została po raz pierwszy wymieniona w spisie świętopietrza sporządzonym przez archidiakona opolskiego Mikołaja Wolffa, pośród innych parafii archiprezbiteratu (dekanatu) w Żorach pod nazwą Mischna. W 1447 roku pobrano w Mszanie 5 groszy świętopietrza.
Od XVI w. parafia należała do dekanatu wodzisławskiego.
Najstarsze opisy świątyni pochodzą z protokołów powizytacyjnych z 2 połowy XVII w. Pierwszy kościółek przetrwał do początku XVIII w., wtedy to wzniesiono w Mszanie drugą, drewnianą świątynię, której również patronował św. Jerzy. Nowy kościół, zbudowany w 1709 roku, miał konstrukcję zrębową (inaczej: wieńcową). Ściany wzniesiono z poziomych bali drewnianych, połączonych w narożnikach. Belki, dzięki odpowiednim wcięciom, zachodziły na siebie w rogach na zakładkę. Ściany oszalowano deskami, natomiast dach był dwuspadowy, pokryty gontem.
Kościół miał prostokątną nawę i węższe, również prostokątne prezbiterium. Do budowli przylegała wieża na planie kwadratu, ze zwężającymi się ku górze ścianami. Świątynia posiadała dwa dzwony, które zapewne pochodziły z poprzednich kościołów, jeden z roku 1520, drugi z roku 1557. Kościół obiegały parterowe podcienia, zwane „sobotami” (ich nazwa nawiązuje do dawnej praktyki wiernych, którzy przybywali na nabożeństwa niedzielne często ze znacznych odległości dzień wcześniej, czyli w sobotę, i oczekiwali na Mszę św., nocując pod tymi daszkami, stanowiącymi ochronę przed opadami lub wiatrem).
Drewniany kościół przetrwał niecałe dwa wieki – rozebrano go w 1899 r, gdy obok wzniesiono nową świątynię z cegły. Murowany kościół, także pod wezwaniem Św. Jerzego, zaczął powstawać w 1896 roku. Nowa świątynia, która służy parafianom do dnia dzisiejszego, należy do tzw. kościołów orientowanych – część prezbiterialna, mieszcząca ołtarz główny, jest zwrócona ku wschodowi (łac. oriens – „wschód”) — w stronę, z której ma nadejść Jezus Chrystus podczas drugiego przyjścia – paruzji.
Budowniczym kościoła był ówczesny proboszcz mszański, ks. Wilhelm Tusker.
Ks. Wilhelm Tusker urodził się 20 stycznia 1835 roku w Starej Wsi pod Raciborzem, w rodzinie ubogiego tkacza. Studia teologiczne ukończył w 1862 roku na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego. Święcenia kapłańskie przyjął 6 lipca 1862 we Wrocławiu. Rząd pruski bronił mu przystępu do szkoły, ponieważ nie chciał dzieci polskich uczyć religii po niemiecku.
W 1885 roku, w wieku 50 lat, dostał się jako administrator do Mszany, gdzie od dziesięciu lat nie było proboszcza. Rok później mianowano go tam proboszczem. Odrestaurował kościół i walące się zaniedbane budynki probostwa. Wkrótce zabrał się do budowy nowej świątyni. W 1896 założono kamień węgielny, a w 1898 na odpust św. Jerzego, patrona Mszany, ks. Tusker poprowadził 70 dziatek do I komunii św.
Poświęcenia świątyni, która do dnia dzisiejszego służy parafianom z Mszany, dokonał ks. kardynał Georg Kopp z Wrocławia w dniu 24 kwietnia 1898. Kościół zbudowano w stylu neogotyckim według projektu Ebersa, zaś pracami budowlanymi kierowała firma braci Fuchs z Rybnika. Wewnętrzne wyposażenie: ołtarze, ławki, ambonę, chrzcielnicę, konfesjonał i szafy dostarczył rzeźbiarz Józef Rzytki z Raciborza. Organy wybudowała firma Klimosz i Dürschlag z Rybnika. Budowa kościoła kosztowała 48 000 ówczesnych marek.
Ks. Wilhelm Tusker zmarł 6 stycznia 1924 w Mszanie, w wieku 89 lat. Został pochowany tuż obok kościoła. We wspomnieniu pośmiertnym („Katolik codzienny” z dnia 10.02.1924 r.) tego wyjątkowego kapłana opisano następująco: „Śp. ks. Tusker był małego wzrostu i szczupły. Żył jak pustelnik. Najmilszemu towarzystwem były mu książki”. Weronika Pawłowicz, w swoim artykule, poświęconym księgozbiorom kapłanów śląskich XIX i XX w., przytacza opinię ks. Emila Szramka, autora księgi, zawierającej biogramy zmarłych kapłanów śląskich, według której ks. Tusker był: „dobrym teologiem, znakomitym filologiem i zamiłowanym matematykiem. Stroniąc od ludzi, lubił książki”.
W trudnym okresie międzywojennym, w latach 1924 – 1941, proboszczem parafii w Mszanie był ksiądz Franciszek Styra. Urodził się 28 listopada 1882 r. w miejscowości Biedrzychowice w powiecie prudnickim w diecezji wrocławskiej. W 1903 r. wstąpił do Seminarium we Wrocławiu. Święcenia kapłańskie otrzymał 27 czerwca 1907 r. z rąk bp Adolfa Bertrama.
Do Parafii Św. Jerzego w Mszanie ks. Styra został powołany dekretem biskupim w 1923 roku. Początkowo pełnił posługę kapelana pomagającego ks. Tuskerowi, który już wówczas ze względu na bardzo zły stan zdrowia nie pełnił wszystkich obowiązków proboszcza. Po śmierci ks. Tuskera w styczniu 1924 roku, ks. Styra został oficjalnie mianowany proboszczem parafii w Mszanie – było to 22 lutego 1924 r.
W swojej posłudze skupił się na duszpasterstwie i rozwoju życia religijnego parafii. Aktywizował istniejące organizacje przykościelne i zakładał nowe. Istotnym elementem jego działań były rekolekcje, które regularnie odbywały się na terenie parafii. Nową formą działalności duszpasterskiej były pielgrzymki oraz wycieczki parafialne.
Jako zarządca parafii ks. Styra okazał się bardzo sprawnym i skrupulatnym administratorem. Podjął prace remontowe w świątyni oraz na probostwie. Na cmentarzu 13 września 1925 r. odsłonięto pomnik poległych powstańców w III powstaniu śląskim. W 1926 r. w lesie proboszczowskim odbył się kurs instruktorski dla okręgu rybnickiego ZHP. Te działania wyraźnie dowiodły, że wbrew obawom niektórych swoich parafian nie przejawiał postawy proniemieckiej.
Już pierwszego dnia II wojny światowej interwencja ks. Styry uratowała przed rozstrzelaniem przez Niemców kilku nastoletnich chłopców, podejrzewanych przez hitlerowców o strzelanie do nacierających wojsk.
Choć mszański proboszcz stronił od polityki, nie uniknął aresztowania. Został zatrzymany przez gestapo 15 kwietnia 1941 r. i osadzony w więzieniu w Rybniku. Po trzech miesiącach wywieziono ks. Styrę do Auschwitz. Nieludzko traktowany, bity i zmuszany do niewolniczej pracy kapłan szybko podupadł na zdrowiu. Po czterech miesiącach pobytu w obozie ciężko zachorował. W stopę wdała się gangrena. Do straszliwych boleści dołączyło się zapalenie płuc i opon mózgowych. Ks. Franciszek Styra zmarł w nocy z 9 na 10 października 1941 r. po pięciu miesiącach od chwili aresztowania, w wieku 59 lat.
Ksiądz Franciszek Styra
Obecnie w głównym przedsionku kościoła po lewej stronie znajduje się tablica upamiętniająca byłego proboszcza, jego imię nosi również jedna z ulic w Mszanie.
Podczas II wojny światowej kościół, jego wieża i ściany zostały w znacznym stopniu uszkodzone. Zabrano wszystkie dzwony.
Dzwony zdjęte z wieży kościelnej podczas II wojny światowej
W latach 1946-48 odbudowano wojenne zniszczenia. W roku 1981 ks. bp Herbert Bednorz poświęcił trzy nowe dzwony, o imionach: Maria, Józef i Rafał o łącznej wadze 1500 kg. W roku 1984 dach kościoła pokryty został blachą miedzianą.
W latach 2003-2004 wybudowana została kaplica przedpogrzebowa. Stanęła ona na miejscu starego probostwa, które rozebrano po wybudowaniu nowego. Projektantami kaplicy było dwoje młodych mszańskich architektów: Agnieszka Kuś i Tomasz Holona, a ceramiczne elementy wystroju wewnętrznego wykonał Wojciech Dzienniak. W ramach podjętych prac uporządkowano także obejście kaplicy. W roku 2005 Maciej Tomaszewski z Gliwic przeprowadził kapitalny remont oraz konserwację mszańskich organów, zaś w roku 2006 przeprowadzono remont ławek.
Widok na kościół i kaplicę przedpogrzebową (z lewej)
W 2013 roku ówczesny proboszcz ks. Krystian Gawleński rozpoczął remont wnętrza świątyni, mający przywrócić mu neogotycki charakter, wraz z odbudową dawnego ołtarza głównego, który usunięto w latach 70. XX wieku oraz ołtarzy bocznych.
Stary ołtarz na archiwalnej fotografii
Do kościoła powróciło wiele oryginalnych elementów wystroju, takich jak obraz św. Jerzego z ołtarza głównego i figury świętych, przechowywane przez lata w domach parafian. Po odrestaurowaniu są znowu ozdobą świątyni.
Odmalowane wnętrze
Odnowiono wszystkie drzwi, drewnianą podłogę w prezbiterium zastąpiono marmurową posadzką, są nowe żyrandole, zamontowano wentylację. Wszystko to jest możliwe dzięki ogromnej ofiarności parafian.
Odmalowane wnętrze
Prace związane z przywróceniem dawnego wystroju kontynuuje od 2016 roku obecny proboszcz, ks. Marceli Rabstein. Ołtarz główny został ukończony, obecnie trwają prace nad ołtarzami bocznymi. Renowacji poddawane są także kolejne witraże.
Nowy ołtarz główny
Wiele prac wykonano również wokół kościoła i na cmentarzu parafialnym. W 2017 roku Parafia włączyła się w projekt „Ku Pamięci” realizowany przez samorząd Gminy Mszana, w ramach którego poprawiono infrastrukturę wokół Grobu Ofiar Marszu Śmierci w dolnej części cmentarza.
Grób Ofiar Marszu Śmierci
W roku 2018, także we współpracy z Gminą Mszana, która pozyskała środki z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, odnowiono mogiłę Powstańców Śląskich, uczestników III Powstania Śląskiego z 1921, którzy zginęli w bitwie pod Olzą. Przeprowadzono prace remontowo-budowlane grobu i jego obejścia oraz wybudowano chodnik przez cmentarz.
W roku 2018 w parafii uroczyście świętowano jubileusz 120-lecia istnienia murowanej świątyni. Więcej o tej uroczystości tutaj
Proboszczowie:
ks. Wilhelm Tusker (1885 – 1924)
ks. Franciszek Styra (1924 – 1941)
ks. Jan Sorek (1941 – 1942)
ks. Robert Pucher (1942 – 1945)
ks. Robert Szynawa (1945 – 1948)
ks. Franciszek Kałuża (1948 – 1960)
ks. Tomasz Kalfas (1960 – 1971)
ks. Rafał Greiff (1971 – 1992)
ks. Alojzy Wyrwalec (1992 – 2001)
ks. dr Jacek Wojciech (2001 – 2009)
ks. Krystian Gawleński (2009 – 2016)
ks. Marceli Rabstein (2016 – nadal)
Księża pochodzący z parafii
ks. Józef Sitek (święcenia 1954)
ks. Józef Marek (święcenia 1975)
ks. Tadeusz Adamczyk (święcenia 1976)
ks. Krystian Piechaczek (święcenia 1988)
ks. Leszek Bednarczyk (święcenia 1989)
ks. Zbigniew Mizia (święcenia 1990)
ks. Marek Menżyk (święcenia 2006)
Bibliografia:
* Registrum denarii sancti Petri in archidiaconatu Opoliensi sub anno domini MCCCCXLVII per dominum Nicolaum Wolff decretorum doctorem, archidiaconum Opoliensem, ex commisione reverendi in Christo patris ac domini Conradi episcopi Wratislaviensis, sedis apostolice collectoris, collecti. „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens”. 27, s. 372-373, 1893. Breslau: H. Markgraf (niem.).
* Kościół, religia [w:] Mała ojczyzna. Mszana, B. Szymiczek-Jędrośka, Rybnik, 2006 r., s. 36-37.
* Ks. Tusker – budowniczy z charakterem, Eliza Sicińska Hajska, Piotr Hajski [w:] „Nasze Wieści Gminne”. Miesięcznik społeczno-kulturalny Gminy Mszana, Rok XXIV, Nr 2 Marzec 2018
* Księgozbiory kapłanów śląskich XIX i XX w., W. Pawłowicz [w:] Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 2005, t. 38, z. 2, s. 434 Wydział Teologiczny, Uniwersytet Śląski, www.wtl.us.edu.pl/ssht/38,2/SSHT_38,2(2005)421-438.pdf
* Tusker Wilhelm (1835-1924), proboszcz w Mszanie [w:] Encyklopedia wiedzy o Kościele katolickim na Śląsku http://www.encyklo.pl/index.php?title=Tusker_Wilhelm
